Xiisado siyaasadeed iyo dhaqdhaqaaqyo ciidan ayaa mar kale cirka isku sii shareeray gobolka Tigray ee waqooyiga Itoobiya, taasoo keentay cabsi laga qabo in mar kale la galo dagaal cusub, markan lala galay Eritrea. Dagaalkii hore ee socday intii u dhaxeysay 2020-2022 ayaa sababay dhimashada in ka badan 600,000 oo qof, barakaca malaayiin shacab ah, iyo burbur baahsan. Inkastoo heshiis nabadeed la gaaray bishii November 2022, haddana xiisadaha ma aysan dhammaanin, waxaana hadda muuqata rajo xumo hor leh.
Kala Qeybsanaanta TPLF iyo Saamaynteeda
Mid ka mid ah waxyaabaha hurinaya xiisadda ayaa ah khilaafka ka dhex jira TPLF, xisbigii horey u maamulayay Itoobiya, oo hadda u kala jabay labo garab. Garab ka mid ah ayaa lagu eedeeyay inuu xiriir la leeyahay dowladda Eritrea, taasoo sii xumeysay xaaladda. Madaxweynaha ku-meelgaarka ah ee Tigray, Getachew Reda, ayaa dowladda federaalka ka codsaday inay farageliso, isaga oo ku eedeeyay Eritrea in ay taageerayso garabka kale ee TPLF ee uu hoggaamiyo Debretsion Gebremichael.
Khilaafkan gudaha ah ayaa horseeday jahwareer badan, iyada oo shacabka Tigray ay niyad jabeen, maadaama ay arkeen hoggaankooda oo ku mashquulsan loollan awood, halkii ay wax ka qaban lahaayeen arrimaha muhiimka ah sida dib u dhiska iyo ka saarka ciidanka Eritrea ee weli ku sugan gobolka.
Xiriirka Itoobiya & Eritrea iyo Loolanka Badda Cas
Xiisadaha sii kordhaya ma ahan oo kaliya kuwa gudaha Tigray, balse waxay sidoo kale salka ku hayaan xiriirka Itoobiya iyo Eritrea. Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed wuxuu marar badan sheegay in Itoobiya aysan aqbali karin inay sii ahaato dal aan lahayn dekad. Damaca Itoobiya ee helitaanka badda, gaar ahaan Badda Cas, ayaa dhaliyay walaac weyn oo ay Eritrea ka qabto jiritaanka Itoobiya ee gobolka.
Eritrea oo markii hore la safneyd Itoobiya intii lagu guda jiray dagaalkii Tigray, ayaa hadda la sheegaya inay xidhiidh dhow la sameysaneyso dalal ay ka mid yihiin Masar iyo Soomaaliya si ay isaga difaacdo damaca Itoobiya. Xogaha la helayo ayaa tilmaamaya in Eritrea ay kor u qaaday dhaq-dhaqaaqyadeeda ciidan ee xadka ay la wadaagto Itoobiya, taasoo sii xumeyn karta xaaladda amni ee gobolka.
Diblomaasiyadda iyo Rajada Nabadda
Inkasta oo Ra’iisul Wasaare Abiy uu dhowaan sheegay in Itoobiya aysan dooneyn dagaal kale, haddana dhaqdhaqaaqyada ciidan ee ka socda Tigray iyo xuduudda Eritrea waxay muujinayaan in xaaladdu aad u kacsan tahay. Hadalka uu dhawaan ka jeediyay baarlamaanka Itoobiya, oo uu ku sheegay in diblomaasiyaddu tahay xalka kaliya, ayaa muujinaya inuu ka warqabo khatarta dagaal kale.
Si kastaba ha ahaatee, haddii khilaafka TPLF sii xoogeysto, Eritrea ay sii waddo faragelinta Tigray, iyo haddii Itoobiya ay ku adkeysato damaceeda Badda Cas, waxay xaaladdu noqon kartaa mid kicisa dagaal hor leh.
Saamaynta Gobolka iyo Faragelinta Dibadda
Haddii dagaal cusub qarxo, wuxuu saameyn ku yeelan doonaa guud ahaan Geeska Afrika. Sudan oo hadda la daalaa dhaceysa dagaal sokeeye, Soomaaliya oo weli dagaal kula jirta Al-Shabaab, iyo xiriirka murugsan ee Itoobiya la leedahay Somaliland, ayaa dhamaantood sii adkeynaya jawiga siyaasadeed ee gobolka.
Dalal ay ka mid yihiin Imaaraadka Carabta iyo Sucuudiga ayaa sidoo kale indhaha ku haya xaaladda, iyaga oo laga yaabo inay door ka ciyaaraan dhinaca ay taageerayaan, si ay u difaacdaan danahooda gobolka.
Gunaanad
Su’aasha ugu weyn ee taagan ayaa ah: ma jiro dagaal kale oo Itoobiya wajaheysa? In kasta oo ay jiraan dadaallo diblomaasiyadeed, haddana khilaafyada gudaha ee Tigray, damaca Itoobiya ee Badda Cas, iyo xiisadda sii xumaaneysa ee kala dhaxeysa Eritrea waxay muujinayaan halis aad u weyn.
Si looga fogaado dagaal hor leh, waa in la xoojiyo wada-hadalka, lagana fogaado xasaradaha siyaasadeed iyo faragelinta dibadda. Haddii dhinacyadu isku dayaan inay xal nabadeed raadiyaan, waxay suurtagal noqon kartaa in laga hortago burbur hor leh.
Laakiin haddii wax laga qaban waayo xasaradda hadda taagan, Itoobiya waxay markale wajahaysaa khatar dagaal oo ragaadin kara xasilloonida gobolka oo dhan. Waqtigu waa mid xaddidan, go’aanka se waa mid ay tahay inay qaataan madaxda gobolka iyo dalalka gobolka oo dhan.
Comments
Post a Comment